070 319 25 46 info@ayurveda-agn.com

Ayurvedische leefstijl

In de traditionele Ayurveda neemt een gezonde leefstijl een belangrijke plaats in. In veel gevallen wordt een Ayurvedische leefstijl aangegeven als de belangrijkste remedie op de weg naar herstel van natuurlijk evenwicht. De leefstijl richt zich daarbij op een goede afstemming op de seizoenen, de soort activiteiten die men tijdens werk en vrije tijd onderneemt, en op de dagelijkse routine. Veel mensen zijn ver afgedwaald van de principes die daarbij een rol spelen. Moderne Ayurveda is in staat goede richtlijnen te bieden voor een leefstijl die is afgestemd op zowel de individuele constitutie als op de cycli van natuur en omgeving in de moderne wereld van nu.

gezondheid-definities

Gezondheid

Binnen Ayurveda filosofie wordt ware gezondheid aangeduid met de term Swastha, hetgeen betekent “staan in je ware zelf”.

Sama dosha samagnisca sama dhatu mala kriyah
prassanatmendriya manah svastha itya bhidhiyate.

Bovenstaande sutra betekent:

“Hij/zij die in zich in zijn ware zelf bevindt, wiens Dosha’s (biokrachten) in balans zijn, wiens Agni (metabolisme) goed functioneert, wiens weefsels gezond zijn, wiens uitscheiding van afvalproducten goed is, wiens handelingen juist zijn, en wiens geest, ziel en zintuigen in extase zijn, hij/zij wordt gezien als iemand die in perfecte staat van gezondheid is.”

dagelijkse-routine

Dagelijkse routine

Bewust leven

Er zijn veel dingen die we op een dag doen, die we heel vanzelfsprekend vinden en waar we nauwelijks bewust bij nadenken. Het is echter de moeite waard bij alles een keertje extra stil te staan. Niet alleen bij wat we doen, maar ook hoe en wanneer we bepaalde dingen doen. Ayurveda bestrijkt alle facetten van het leven. Dat geldt ook voor de dosha’s. De dosha’s zijn, zoals elders uitgebreid beschreven, niets anders dan kernbegrippen die een bepaalde onderliggende energie en dynamiek omschrijven of vertegenwoordigen. Zo is bijvoorbeeld een jaar of een dag in te delen in episodes die overwegend door één van de dosha’s overheerst worden. Gedurende de dag overheerst vata de tijden voor en rond zonsopgang en zonsondergang, kapha de tijden van de ochtend en de avond, en pitta de tijden van midden op de dag en middernacht.

Mediteren

Het vroege opstaan is voor de meeste mensen erg favoriet in onze samenleving. Graag slapen we – wanneer mogelijk – ‘lekker lang uit’. Toch, de Ayurveda daar een hele andere visie op: volgens Ayurveda is het goed om de dag vroeg te beginnen, mede omdat vroeg in de ochtend vata zeer prominent aanwezig is in de atmosfeer en ons bewustzijn.

Ideale ochtendroutine (Niet bedoeld om stress te veroorzaken!!!)

  • Sta op vóór een uur of zes tot zeven of ga uit van het opkomen van de zon (dat kondigt het eind van de vata-tijd in de ochtend aan).
  • Drink een glas warm water.
  • Ga naar de wc en leeg blaas en darmen.
  • Poets de tanden en schraap de tong schoon met een tongschraper.
  • Gorgel met wat water of met wat olie, of kauw op een handvol sesamzaadjes.
  • Masseer het gehele lichaam in met een (milde) ayurvedische kruidenolie of met (liefst biologische) sesamolie.
  • Beoefen 10 – 20 minuten wat rustige lichaamsbeweging. Voor kapha-typen mag die lichaamsbeweging wat intenser zijn.
  • Neem een warme of koele douche, afhankelijk van seizoen en basisconstitutie.
  • Kleed je met schone en natuurlijke kleding. Je kunt daarbij kleuren kiezen die bij het seizoen en bij je constitutie passen. Ook kleuren kunnen als remedies werken!
  • Gebruik eventueel natuurlijke etherische oliën die passen bij seizoen en basisconstitutie.
  • Doe een rustige yoga-sessie, beginnend met een zonnegroet en gevolgd door asana’s, passend bij je basisconstitutie en met een instelling die past bij je basisconstitutie.
  • Beoefen eventueel wat pranayama – ademtechnieken die tot de yogabeoefening behoren; het is goed pranayama van een ervaren yogadocent te leren.
  • Sluit yoga en pranayama af met de shavasana-houding.
  • Neem de tijd voor een meditatie en sluit die af met een gebed of een intentie voor de dag.
  • Maak je klaar voor het ontbijt.

Bovenstaande lijst is níet bedoeld om stress te veroorzaken! Kijk er goed naar, probeer te begrijpen waarom de betreffende onderdelen erin nzijn opgenomen, en probeer op een ontspannen manier zoveel mogelijk van de onderdelen in je eigen routine te integreren. Neem de aangegeven ‘ideale routine’ niet te absoluut en niet te rigoureus! De ideale ochtendroutine bestaat dus niet, tenzij die routine werkt voor jou in jouw omstandigheden en in jouw specifieke omgeving.

De vata dosha staat voor beweging en het is goed van die energie gebruik te maken om de dag goed te beginnen. Bovendien helpt de bewegende energie van vata bij het elimineren van alle afvalstoffen die ’s ochtends het lichaam uit moeten. Weer een andere reden is dat volgens ayurveda mediteren (minimaal 10 – 20 minuten) een belangrijk deel van de ochtendroutine uitmaakt, en vroeg in de ochtend is het energetisch gezien de beste tijd om dat te doen. Verder is het ook bijna een praktische noodzaak ofwel een zaak van tijdmanagement om vroeg op te staan, want Ayurveda heeft nogal wat zaken op het programma staan voor een goede ochtendroutine.

Seizoenen en werking volgens Ayurveda

De elementen van de natuurlijke fluctuaties van moeder natuur uiten zich per seizoen op een andere manier. Ieder element heeft volgens Ayurveda andere kwaliteiten en eigenschappen.

Zo werken de verschillende seizoenen met hun typische eigenschappen als een extern veranderende omgeving op verschillende manieren in op onze interne omgeving, ons organisme. Ayurveda kent aan de seizoenen, zowel preventief als bij de behandeling van aandoeningen, een belangrijke plaats toe. Lees hier meer over op deze pagina.

de-seizoenen

Lichaamsbeweging

Natuurlijk bewegen

Ieder lichaam heeft zijn eigen ritme met een eigen spanning. De meeste problemen die wij ervaren worden veroorzaakt door of te weinig beweging of te veel beweging. Een onevenwichtig mens is of te actief(rajas) of te passief (tamas). Als de agni in evenwicht is, en de stofwisseling dus zodanig is dat het organisme zichzelf tot in iedere cel steeds weer kan vernieuwen en verschonen, dan voelt men zich vitaal. Zo iemand is beter opgewassen tegen psychisch belastende kwesties. Onze fysiologie is erop gebouwd om in behoorlijk mate te bewegen. In onze maatschappij is beweging vaak geen ‘must’ zoals in vroegere tijden toen men nog moest jagen of veel moest fietsen etc. Tegenwoordig is beweging vaak een vrijwillige keuze en kiest men er bewust voor om naar de sportschool te gaan. Een mens die lekker in zijn vel zit, wil juist bewegen. Toch zet Ayurveda een vraagteken bij het beoefenen van prestatiegericht sporten. Bij een gezonde lichaamsbeweging gaat het in eerste instantie om de natuurlijk lichaamsbewegingen en niet tot het uiterste benutten van een specifiek aspect ervan.

Mondverzorging

De mond en het gebit zijn zeer belangrijk in Ayurveda. De mond en het gebit bevinden zich aan het begin van het spijsverteringskanaal en de spijsvertering begint in de mond. De mond zorgt voor speeksel ofwel bodhaka kapha, hetgeen voor de eerste fase – de zoetfase – van de vertering zorgt. Het gebit zorgt voor het kauwen van voedsel en het vermengen van het voedsel met het speeksel. Eten én een goede vertering van dat eten zijn van absoluut levensbelang. Vandaar dat een goede mond- en gebitsverzorging in Ayurveda een belangrijk onderdeel van de dagelijkse routine vormen.

Ayuryoga-therapie

Bewustzijn

Ayuryoga-therapie heeft een praktische en therapeutische waarde voor het balanceren van vata, pitta en kapha, de drie dynamische ‘bio-krachten’ in het lichaam. Tijdens de asanas, de yogahoudingen, gaat er veel aandacht uit naar de instelling bij het uitvoeren van de houdingen. Yoga is meer een reis in persoonlijke ervaringen dan het ‘doen’ van een aantal lichaamshoudingen. Het ervaren van een houding vraagt om innerlijke wijsheid en overgave, een kwaliteit die meer aan het hart dan aan het hoofd verbonden is. Toch is de realiteit dat we vaak door onze mentale tendensen gestuurd worden. Het is goed om zich daar bewust van te zijn en deze ‘natuurlijke neiging’ met aandacht in de praktijk en beoefening van yoga te integreren. Op die manier kan er een dieper begrip van ons eigen lichaam ontstaan en tevens van de onderliggende geest die dat lichaam gebruikt om zich uit te drukken. Meer begrip leidt tot meer bewustzijn en dat is precies wat zowel Yoga als Ayurveda nastreeft: Ayurveda betekent ‘kennis van het leven’, hetgeen bijna automatisch tot meer heelheid en gezondheid leidt.

Nachtrust

Nachtrust en opstaan voor Vata-Dosha-type

Langer slapen

Een vata-type heeft vaak meer rust nodig dan anderen wegens de doorgaans hoge belasting van het zenuwstelsel waarmee vata nauw verbonden is. Vata’s ‘mogen’ ook daarom het langste slapen. Bij het opstaan is het belangrijk voor een vata-type alles rustig aan te doen en een vaste routine te volgen. Warm water bij het baden en sesamolie-massage zijn daarom met name aan te raden. Het ontbijt dient te bestaan uit vata-reducerend voedsel en een goede (anti)vata-thee.

Nachtrust en opstaan voor Pitta-Dosha-type

Zonder stress

Een pitta-type heeft over het algemeen minder slaap nodig dan een vata-type, maar dient het lichaam en de geest goed uit te laten rusten van het intensieve gebruik dat voortkomt uit een pitta-dynamiek. Bij het opstaan van een pitta-type is het belangrijk om dat met een zekere zachtheid te doen, en zonder stress of competitie de eerste uren van de dag in te gaan. Lauw of koud baden en oliemassages met verkoelende oliën (bijvoorbeeld kokosolie) is aan te raden. Het ontbijt dient te bestaan uit fris en pitta-reducerend voedsel en een goede (anti-)pitta-thee.

Nachtrust en opstaan voor Kapha-Dosha-type

Vaart en afwisseling

Een kapha-type heeft de minste slaap nodig (maar wil vaak het meeste of het langste slapen!). Een goede anti-kapha behandeling is om vroeg, en wel zo vroeg mogelijk, op te staan. Het blijven liggen tot in de kapha-uurtjes kan letterlijk bijdragen aan extra gewichtstoename – en dat zonder extra te eten. Bij het opstaan is het belangrijk vaart en afwisseling in de routine te brengen. Afwisselend koud en warm douchen en een stevige droge (borstel-) massage zijn aan te bevelen. Stevige en bloedsomloop-bevorderende lichaamsoefeningen zijn extra belangrijk. Een glas warm water met honing (honing ‘schraapt’ vetweefsel) is goed om de dag te beginnen. Een kapha-type kan het ontbijt het best heel klein houden of helemaal overslaan. Een goede (anti-)kapha-thee is aan te bevelen.

 

nachtrust-slapen

Routine voor de rest van de dag

Richtlijnen

Voor de rest van de dag ziet de routine er voor de meeste mensen heel verschillend uit, afhankelijk van werk of andere bezigheden, de plaats daarvan, vakantieperioden, enzovoorts. Toch zijn er vanuit Ayurvedisch perspectief nog wel een paar richtlijnen te geven die voor iedereen van nut zijn. Hieronder volgt een kort overzicht van dergelijke richtlijnen m.b.t. een dagelijkse routine (we sluiten aan bij het ontbijt van de eerder gegeven vroege ochtendroutine).

 

Latere ochtendroutine en middag

  • Licht ontbijt (afhankelijk van dosha natuurlijk).
  • Werk of studie.
  • Middagroutine
  • Warme (hoofd-)maaltijd – rond 12 tot 1 uur ’s middags, met alle zes smaken.
  • Een korte pauze na het eten, gevolgd door een wandelingetje.
  • Meer werk en studie, langzamerhand overgaand in de meer lichte en ontspannende aspecten daarvan.
  • Na het werk of aan het einde van de werkdag, enige ontspannende oefeningen/lichaamsbeweging; indien mogelijk een paar Yoga-houdingen (Asana’s) en ademhalingstechnieken (Pranayama).
  • Een korte meditatie.

Avondroutine

  • Een lichte, makkelijk verteerbare maaltijd rond 6 tot 7 uur ’s avonds.
  • Korte pauze na het eten, gevolgd door een wandelingetje.
  • Aangename en ontspannende activiteiten.
  • Indien van toepassing: seksuele activiteit voor het slapen gaan.
  • Uiterlijk rond 10 tot 11 uur ’s avonds naar bed en gaan slapen.
  • Rusten of slapen gedurende de dag

Verzwakt spijsverteringsvuur!

In Ayurveda wordt afgeraden gedurende de dag te slapen, tenzij je ziek bent of je heel zwak voelt. In het bijzonder slapen vlak na het consumeren van een zware maaltijd wordt afgeraden! Het verzwakt het spijsverteringsvuur en kan lichaamsweefsels te veel belasten.

Rusten kan echter ook wenselijk, of zelfs noodzakelijk zijn. Dat geldt in het bijzonder voor vata-typen, omdat zij sneller dan andere typen vermoeid raken. Ook voor pitta-typen kan het belangrijk zijn, omdat zij vaak uit ambitie meer en harder werken dan goed voor hen is. Een korte, diepe rustpauze is het meest aan te bevelen tijdens de vata-tijd later in de middag, wanneer de ‘energie begint op te houden’.

spijsverteringssysteem
overgewicht-rijke-mensen

Overgewicht

Rijke mensen

Ayurveda verwijst al in de oude klassieke werken naar aandoeningen die te maken hebben met een teveel aan lichaamsgewicht, en ook naar reiniging van darmen en weefsels om overgewicht te behandelen en het lichaam schoon te maken van onverteerde of slecht verteerde substanties. Sthaulya, ofwel ernstig overgewicht, werd gezien als een zeldzame aandoening, behorend tot de groep van rijke mensen die door hun leefstijl van veel eten en weinig bewegen eenvoudig weg teveel vet verzamelden in hun lichaam. Blijkbaar behoren we vandaag de dag, in het moderne westen, allemaal tot die zogenaamde groep van ‘rijke mensen’…

De oorzaken van overgewicht dienen te worden gezocht in de hoeveelheid en het soort eten, alsmede in de (afwijkende) aard van iemands metabolisme. In het laatste geval verwijst Ayurveda naar manda agni – ofwel een langzaam metabolisme, met name wat betreft het vetweefsel, maar meestal al beginnend in het spijsverteringskanaal. Voor ‘modern’ overgewicht dient ook te worden gekeken naar oorzaken als stress, gejaagdheid, angst, gebrek aan geborgenheid, en andere factoren die het zenuwstelsel overmatig belasten.

Extra tips voor alle Doshas

Geen stress!

Neem de dagelijkse routine en de genoemde punten serieus, maar maak er geen stressfactor van!

  • Voor vata-typen: routine en regelmaat is enorm belangrijk voor vata-typen, zorg er daarom voor een consequente keuze voor een duidelijke routine te maken en voer die ook iedere dag op zoveel mogelijk een vaste tijd uit.
  • Voor pitta-typen: maak er geen wedstrijd van en wees vriendelijk tegen jezelf, ook als het niet zo perfect verloopt als je jezelf graag zou opleggen.
  • Voor kapha-typen: een goede routine, fris en alert afgewerkt, kan helpen ‘lui’ kapha in beweging te brengen. Laat de routine niet verworden tot een langzame, vastgeroeste serie van handelingen. Stimuleer jezelf om er actief aan te werken en breng zonodig kleine veranderingen in de routine aan om niet ‘in te slapen’.
stress-verminderen