Cyclus van de seizoenen en Ayurveda

Het leven bestaat uit eindeloze cycli van opeenvolgende gebeurtenissen die allemaal in relatie staan tot elkaar. Als we het heelal bestuderen, dan nemen we waar, dat de cirkel de meest voorkomende en terugkerende vorm is. Deze doordringende vorm weerspiegelt de cyclische aard van alle dingen. Ons melkweg, net als alle anderen, beweegt zich rond een gemeenschappelijk middelpunt. Ons zonnestelsel draait rond het centrum van ons melkwegstelsel. Onze planeet draait rond de zon, onze maan draait in een baan rond de aarde en daarbij draaien alle planeten ook nog rond hun as. We kunnen van dit fenomeen zelfs getuige zijn op micro-kosmische niveau, waar elektronen zich rond de kern van een atoom bewegen. Verder kunnen we vele andere (abstracte) cycli waarnemen zoals bijv. de dag- en nacht cyclus, eb en vloed, de voedselkringloop, een menstruatie cyclus, etc, etc.

De mens als compleet organisme die ook door een kringloop van geboorte, ouderdom, ziekte en dood heengaat, kan worden beschouwd als een systeem ingebed in een groter systeem. Binnen en buiten deze systemen is er een constante uitwisseling van energie die beweegt in cycli. Ayurveda geeft ons een model voor het begrijpen van de rechtstreekse invloed die de grotere cycli hebben op ons als mensen. Door gebruik te maken van deze kennis, kunnen we ons tot op zekere hoogte leren afstemmen op de externe kosmische en natuurprocessen, en krijgen we de kans om de invloed van onevenwichtigheden binnen onze microkosmos (lichaam en geest) via onze eet- en levensstijl te corrigeren.

De rotatie van de aarde

De rotatie van de aarde is de eerste belangrijke cyclus die beschouwd dient te worden. Tijdens deze omgang ondergaan we ongemerkt de invloeden van elektromagnetische velden veroorzaakt door de verschillende planeten en melkwegstelsels. We ervaren echter directe veranderingen, als gevolg van (de hoeveelheid) blootstelling aan verschillende vormen van licht en andere subatomaire deeltjes. Het ronddraaien van de aarde zorgt voor constante veranderingen in onze waarneming en beleving.

Volgens de Vedische leer bestaan er 3 primaire vormen van energie (Shakti).

1. De grofstoffelijke energie (Prakriti) – deze manifesteerd zich in de elementen ether, lucht, vuur, water en aarde (Pancha-Mahabhuta’s). Deze opbouwende, onderhoudende en afbrekende energie heeft constante invloed op alles wat we kunnen zien, aanraken en beleven. Het materialiseert energie in structuren, in een oneindige veelzijdigheid van manifestaties die allen aan transformatie en vergankelijkheid onderhevig zijn.
2. De fijnstoffelijke energie (Prakriti) – deze bestaat volgens de Vedische leer uit geest (manas), intelligentie (Buddhi) en ego (Ahamkar).
3. De hoogste manifestatie van energie (Para-Prakriti: Brahma, Param-atma en Bhagavan) wordt gezien als de spirituele levensenergie, de levensbron. Deze energie manifesteerd zich in oneindig veel individuele zielen die in het stoffelijke uitspansel belichaamd worden.

De fijn- en grofstoffelijke energieën hebben sterke invloed op elkaar en dragen bepaalde kwaliteiten (Guna’s) met zich mee. Deze guna’s (geaardheden) worden ook wel de drie leibanden der stoffelijke natuur genoemd. De drie leibanden van de stoffelijke natuur worden in de oude Sanskrit teksten benoemd als: tamas (afbraak, vernietiging, onwetendheid, duisternis, inertia, traagheid, dulheid, etc., etc.), rajas (schepping, voortplanting, passie, drang, motivatie, etc., etc.) en sattva (instandhouding, verzorging, beheersing, kennis, inzicht, etc.,) en zijn op een complexe manier vervlochten met elkaar. Natuurverschijnselen, tijd en wetten zorgen ervoor dat de verhouding van verschillende universele kwaliteiten (guna’s) in relatie tot opbouwende (atomische) structuren kunnen verschillen, hierdoor ontstaat variatie in (gedachte) patronen en (fysieke) vorm.

In de Ayurveda teksten wordt aanvullend gesproken over de bio-energetische kwaliteiten van de atmosfeer, deze worden dosha’s genoemd. De dosha’s worden Vata-dosha, Pitta-dosha en Kapha-dosha genoemd en worden voortgebracht door de 5 elementen aarde, water, vuur, lucht en ether. Vata-dosha bestaat uit de grofstoffelijke elementen ether en lucht. Pitta-dosha uit het element vuur onder de invloed van het element water. Kapha-dosha omvat de elementen aarde en water. Vata zorgt voor verplaatsing en beweging, Pitta voor transformatie en Kapha voor stabiliteit en vaste structuur. De rotatie van de aarde, de invloed van andere planeten, de oerkrachten en variabele samenstelling van guna’s en dosha’s, onze afstemming op deze bio-energetische krachten binnen de atmosfeer en de tijd waarin dit plaats vindt hebben allen een directe invloed op ons functioneren.

De dosha tijdscyclus

Zoals we verschillende cycli kennen, kent elke cyclus zijn eigen natuurlijke ritme. Ook dagen hebben een ritme. Op de verschillende perioden van de 24 uur durende dag hebben de verschillende dosha’s verhoogde invloed op ons functioneren. Elke periode van vier uur wordt gedomineerd door één dosha, en dus beïnvloed door de kwaliteiten van die dosha. Met andere woorden, er is een vata-, pitta- en kapha-tijd van de dag en een vata-, pitta- en kapha-tijd van de nacht. Als je dit begrijpt, kun je activiteiten, voedselkeuzes enz. kiezen die de dominante energie in en om je heen op dat moment ondersteunen. Hoewel de tijden van deze fasen enigszins veranderen met het wisselen van de seizoenen en ook afhankelijk is van de locatie waar u verblijft, volgt hier een algemeen overzicht van de invloed van dosha’s op de verschillende momenten van de dag:

Als je naar balans zoekt/streeft, behoor je rekening te houden met dit ritme en kennis te nemen van de verschillende cycli, zodat je betere afwegingen en beslissingen kunt maken over hoe je de dag kunt indelen met bijbehorende activiteiten. Onze voorvaderen deden dit vaak al. In India was/is het gebruikelijk, om de grootste maaltijd van de dag ‘s-middags te nuttigen. Wanneer de zon het hoogst staat tijdens de middag is het spijsverteringsvuur (Jathara agni) het sterkst.

De essentie van de Vedas is de Kennis van het leven. Deze kennis geeft inzicht over hoe om te gaan met ons leven, ziekte, aftakeling en dood. Deze kennis is de sleutel tot de levenskunst – The Art of living – savoir vivre en de Ayurveda. De oorsprong van Ayurveda hangt dus nauw samen met de bron van de Vedas en het op schrift zetten van deze kennis. De begin data van de Vedische literatuur is historisch gezien nauwelijks vast te stellen. Wetenschappelijk onderzoek stelt dat de eerste verhandelingen van de op schrift gezette Vedische hymnen van rond 6500 v.C. dateren. Tijdens dit onderzoek is gebruik gemaakt van de Jyotish (Indiase astrologie/ astronomie). Met kennis van Jyotish kan men een in de Vedas beschreven constellatie dateren. Het onderzoekswerk van de Indier S. B. Roy en de Amerikaan Dr. David Frawley plaatsen het ontstaan van de Vedas dus veel eerder dan tot hiertoe werd aangenomen (4000 v.C.). Een vers in de Rig-Veda verwijst bijvoorbeeld naar een midwinter zonnewende in Aries, welke gedateerd werd rond 6500 v.C.  Hoewel nog steeds omstreden, zou het veel verklaren over de oudste beschaving van India, de Indus-vallei beschaving.